Финансии / Банкарство

Компромис меѓу ценовната и финансиската стабилност
(осврт на монетарните политики на ЕЦБ и на ФЕД)

Економија и бизнис | печатено издание | април 2023г.

• Сподели:

По долгиот период на невообичаено ниски каматни стапки, на пазарите постоеше загриженост дека кога централните банки нагло ќе ги зголемат каматните стапки, тоа би можело да резултира со одреден негативен исход. Случувањата на глобалните финансиски пазари во изминативе две недели (пропаѓањето на неколку банки во САД и спасувањето на Credit Suisse во Европа) послужија како остар потсетник дека сепак постои потреба за компромис меѓу затегнувањето на монетараните политики и одржувањето на финансиска стабилност.

Најпрво, американската Банка на Силиконската долина (Silicon Valley) на 8-ми март објави план за продажба на своите акции во износ од 2,25 милијарди долари, истовремено пријавувајќи значајни загуби на своето инвестициско портфолио. Следствено, веќе наредниот ден акциите паднаа за 60 % при што Федералната корпорација за осигурување на депозити (ФДИК [FDIC]) донесе одлука оваа банка да престане со работа.

Иако Банката на Силиконската долина не се сметаше за системски значајна банка, сепак нејзината неликвидност ги принуди Федералните резерви да дејствуваат со цел да спречат понатамошна „системска зараза“. Брзата интервенција на ФЕД, кои успеаја да обезбедат сеопфатна гаранција за депозитите, како и да обезбедат дополнителна ликвидност за други загрозени банки (преку вреднување на нивниот колатерал, записи и обврзници на САД по номинална цена), укажува на значителна загриженост во однос на „финансиската зараза“ која евентуално би следувала.

Слична судбина доживеа уште една американска банка, Signature Bank , на 12 март. Имено, ова е 3-та најголема банка во историјата на САД што прогласила банкрот, пред сè како резултат на рапидно повлекување на околу 20 % од целата депонетна база. Иако оваа банка немаше голема изложеност на крипто пазарот, сепак регулаторот изгуби доверба во менаџментот на банката и таа заврши под мониторинг на Федералната корпорација за осигурување на депозити.

Следствено на погоре споменатите настани, загриженоста во врска со стабилноста на банкарскиот сектор брзо се прелеа преку Атлантикот, што резултираше со пад на 2-та најголема банка во Швајцарија и 19-тата во Европа, Credit Suisse , која е основана пред 167 години. Оваа банка со години ја губеше довербата на инвеститорите и на клиентите, а сето тоа кулминираше кога претходната недела, на 16-ти март, овој банкарски гигант целосно ја загуби довербата од клиентите. Акциите на банката паднаа за 25 проценти, се одлеваа средства од инвестициските фондови со кои управуваше и во еден момент сопствениците на сметки повлекуваа депозити во износи од повеќе од 10 милијари долари дневно. Итниот заем во износ од 54 милијарди франци од страна на Ес-ен-бе (SNB) не беше доволен да се спречи одливот на средства, па за швајцарските власти и за централната банка како единствено решение банката Ју-би-ес (UBS) да ја преземе Credit Suisse за износ од околу 3,25 милијарди долари сè со цел обезбедување на финансиска стабилност и спречување на можен домино ефект кој би се прелеал во европскиот банкарски сектор.

Имајќи ги предвид овие настани, целото внимание на инвеститорите и на финансиските пазари се насочи кон тоа во која насока во иднина ќе се движат монетарните политики на централните банки, првенствено на ФЕД и на ЕЦБ.
На состанокот на ЕЦБ, кој беше одржан на 16 март, повеќе во фокусот беше загриженоста за високата инфлација отколку за финансиската стабилност. Со цел да ја заузда инфлацијата, ЕЦБ според најавата донесе одлука за зголемување на основните каматни стапки од 0,50 п. п. со што к. с. на депозитите се искачи на 3 %. Објаснувањето за ваквата одлука е дека инфлацијата (особено базичната) се предвидува да остане висока подолг период споредено со првично антиципираното. Според најновите анализи, нивото на инфлација во Еврозоната се очекува до 2025 година да биде над таргетираното ниво од 2 % на ЕЦБ. На прашањето во која насока би се движела монетарната политка во наредниот период, претседателот на ЕЦБ (за разлика од претходните состаноци) не понуди јасен одговор и истакна дека одлуките ќе се носат врз основа на ажурирани економски и финансиски податоци, основен раст на цените, како и степенот на трансмисија на монетарната политика во реалната економија. Иако ЕЦБ не навести каква би била одлуката на следниот состанок кој би се одржал во мај, сепак некои предвидувања укажуваат на уште две зголемувања на основните к. с. од по 0,25 п. п. во мај и јули со што к. с. на депозитите би достигнале 4 %. Очекувањата се до крајот на годината тие да се задржат на ова ниво, а евентуално намалување може да се очекува најрано на почетокот на 2024 година.

По состанокот на ЕЦБ, целиот фокус на инвеститорите и на финансиските пазари се сврти кон исчекување на одлуката на ФЕД, односно правецот во кој ќе се движи монетарната политика. И покрај загриженоста дека повисоките каматни стапки би можеле да ја загрозат стабилноста на банкарскиот систем, сепак на состанокот одржан на 22 март ФЕД ја продолжија својата едногодишна борба против високата инфлација преку зголемување на основната к. с. за 0,25 п. п. На состанокот ФЕД предупреди дека финансискиот пресврт што произлезе од колапсот на две големи банки веројатно ќе резултира со построги кредитни услови и ќе влијае врз економската активност, вработеноста и инфлацијата. Дополнително, на овој состанок ФЕД сигнализираше дека на повидок е крај на политиката за раст на к. с. со што би се ублажила паниката во банкарскиот сектор, како во САД така и во ЕУ. Согласно новите предвидувања, на наредниот состанок во мај би следувало уште едно, а можно и последно покачување на к. с. од 0,25 п. п., односно референтната стапка би изнесувала 5 % − 5,25 %. Следствено, евентуалното олабавување на монетарната политика би се очекувало не порано од крајот на 2023 година.

Стравовите од зголемениот системски ризик се рефлектираа и на светските валутни пазари каде што во текот на актуелниот период беше забележана зголемена волатилност кај валутите од Г-10 економиите. По прес-конференцијата на ФЕД, американскиот долар падна во однос на еврото и достигна ниво од 1,0920 американски долари за 1 евро. Според моменталниот консензус од неколку финансиски институции, валутниот пар ЕУР/УСД би се движел во следниов правец: 1M 1,07; 3M 1,08; 6M 1,10; 12M 1,11. Прогнозите за движењето на валутниот пар ЕУР/УСД до крајот на годината треба да се земат со значителна доза на резерва бидејќи во моментов постои голема неизвесност за идните изгледи на светската економија.

Неодамнешните случувања го потенцираа компромисот што треба го направат централните банки во однос на водењето на монетарните политики − поумерен раст на каматните стапки имајќи ги предвид ризикот од загрозување на стабилноста на банкарскиот систем, како и влијанието врз целокупниот глобален и економски раст или продолжување на заострените каматни услови како одговор на инфлацијата која трае.