Финансии / Банкарство
„BB“ СО НЕГАТИВНА ТЕНДЕНЦИЈА...
Игор Давков
Авторот е доктор на науки од областа на монетарната економија и финансиите
На 19 август кредитната рејтинг агенција Фич рејтингс (FitchRatings) објави дека го намалува долгорочниот кредитен рејтинг на Република Македонија од „BB+“ на „BB”. Промената на рејтингот се однесува на долгорочните хартии од вредност кои се издадени во локална и во странска валута. Тенденцијата на рејтингот е оценета како „негативна”. Ова е прво намалување на кредитниот рејтинг од страна на оваа рејтинг агенција од ноември 2005 година кога за првпат беше доделен кредитен рејтинг на државава од страна на оваа рејтинг агенција. На намалувањето на рејтингот ѝ претходеше промена на т. н. тенденција на рејтингот која во август 2015 година од стабилна беше променета во негативна (BB+ negative outlook). Последниот кредитен рејтинг доделен од страна на втората кредитна рејтинг агенција која го рангира кредитниот ризик на државава, СиП (S&P), доделен во 2015 година е на нивото „BB-“ со стабилна тенденција.
Суштински доколку се погледнат матриците врз чија основа се прави мапирање на кредитните рејтинзи доделени од страна на различни рејтинг агенции може да се утврди дека рејтингот доделен од СиП (S&P) во 2015 година е понизок од оној доделен со последното рангирање на Фич рејтингс (FitchRatings). Независно од тоа, и во двата случаја се работи за рејтинг кој покажува дека долгот на државава, во странска и во локална валута, е класификуван како неинвестициски, шпекулативен долг. По дефиниција кредитниот рејтинг претставува проценка на субјектот на рејтингот, во нашиов случај државата, навремено и во целост да одговори на преземените финансиски обврски или со еден збор проценка на кредитоспособноста. Должниците со „BB” рејтинг не се очекува да не одговорат на своите обврски на краток рок, но сепак рејтингот дава индикација за зголемен ризик од неплаќање на обврските, посебно во случај на неповолни промени во општите деловни, економски и политички услови. Највисокиот рејтинг кој може да биде доделен на некоја компанија во државава или т. н. каунти силинг (County Ceiling) исто така беше намален од „BBB-” на „BB+”, додека рејтингот на краткорочниот долг во домашна валута не беше коригиран, односно остана „B”.
ДОЛЖНИЦИТЕ СО „BB” РЕЈТИНГ НЕ СЕ ОЧЕКУВА ДА НЕ ОДГОВОРАТ НА СВОИТЕ ОБВРСКИ НА КРАТОК РОК, НО СЕПАК РЕЈТИНГОТ ДАВА ИНДИКАЦИЈА ЗА ЗГОЛЕМЕН РИЗИК ОД НЕПЛАЌАЊЕ НА ОБВРСКИТЕ, ПОСЕБНО ВО СЛУЧАЈ НА НЕПОВОЛНИ ПРОМЕНИ ВО ОПШТИТЕ ДЕЛОВНИ, ЕКОНОМСКИ И ПОЛИТИЧКИ УСЛОВИ
Фич рејтингс (FitchRatings) користи интерно развиен модел за проценка на кредитниот рејтинг кој се заснова на 18 варијабли базирани на центрирани просеци, вклучувајќи прогноза за една година за да го добие долгорочниот рејтинг во странска валута. Иако интерниот модел, кој го користи агенцијата (Фич рејтингс (FitchRatings)), за предикција на кредитниот рејтинг во конкретното рангирање на Македонија, го потврдил рејтингот „BB+”, врз основа на рамката за квалитативна проценка (т.н. Qualitative Overlay) рејтингот е намален за еден степен на „BB” со цел соодветно да бидат опфатени ризиците поврзани со пролонгираната политичка криза и управувањето со државата, несоодветно опфатени со квантитативниот модел.
Образложувајќи ја промената на рејтингот, кредитната рејтинг агенција наведува неколку клучни причини на кои се темели намалувањето, меѓу кои најголем акцент е даден на пролонгираната политичка криза и на проблемите во исполнувањето на Договорот од Пржино. Намалениот раст на економијата во првиот квартал од годинава, ревидираните проекции за растот за оваа и за идната година, паниката на девизниот пазар и повлекувањето на депозитите од банкарскиот систем во април годинава, намалената инвестициска активност, како и намалените буџетски приходи и зголемениот јавен долг по последното задолжување на државава на меѓународниот финансиски пазар се исто така фактори на кои агенцијата го темели намалувањето на рејтингот.
Проценка на рејтинг агенцијата е дека растот на економијата во 2016 година ќе изнесува 2,5 % или 1,1 п.п. пониско од претходната проекција. Во споредба со референтните медијални вредности за „BB” рангирани земји од оваа агенција, проекцијата за растот на економијата е под медијалната вредност од 3,5 %. Кредитната агенција како двигател на ризик посебно го наведува зголемувањето на јавниот долг и веќе вообичаената практика на надминување на зацртаните фискални цели. Имено, очекувањата на кредитната агенција се дека државава и во 2016 година ќе го надмине зацртаниот буџетски дефицит од 3,6 % од БДП, односно дека буџетскиот дефицит ќе изнесува 3,8 % од БДП. Иако висината на јавниот долг е пониска од медијалната вредност за „BB” рангирани земји (51 % од БДП), сепак кредитната агенција акцентот го дава на динамиката на раст на јавниот долг, како и на очекувањата за негов понатамошен раст. Исто така наведува дека јавниот долг е зголемен од 34 % од БДП во 2012 година на над 40 % од БДП во 2016 година. Кога се зборува за динамиката на раст на јавниот долг интересно е да се спомене уште еден параметар каде што случајот на Македонија е значително полош во однос на медијаната на земјите рангирани со „BB” рејтинг. Имено, износот на долг кој годишно доспева се проценува на 10,8 % од БДП, односно над 2 пати повисоко од медијалната вредност на „BB” рангираните земји. На контото на јавниот долг дополнително агенцијата ги додава и гаранциите дадени за јавните и за државните претпријатија кои се проценува дека ќе достигнат 9,7 % од БДП во 2016 година со што вкупната вредност на јавниот долг се доближува до медијалната вредност за „BB” рангираните земји.
Кредитниот рејтинг по својата суштина е процена на рејтинг агенцијата за тоа каква е кредитната способност на една земја. Кредитните рејтинг агенции, во согласност со регулативата по која работат, имаат обврска годишно да објавуваат студии во кои даваат информации за стабилноста на доделените кредитни рејтинзи и стапките на неисполнување на обврските (probabilities of default) мапирани во согласност со нивните рејтинзи. Во согласност со ова, Фич рејтингс глобал соверин 2014 транзишн енд дифолт стади (FitchRatings Global Sovereign 2014 Transition and Default Study), петгодишната кумулативна стапка на неисполнување на обврските за земјите рангирани со „BB” рејтинг изнесува 6,35 %. Ова преведено би значело дека земјите рангирани со „BB“ рејтинг во просек во 100 години 6,35 пати не успеваат да ги отплатат своите обврски кон кредиторите, односно објавуваат банкрот.
Тригодишната кумулативна транзициска матрица покажува дека постои 22,2 % веројатност дека на „BB” рангирана земја ќе ѝ биде влошен рејтингот во наредниот период од три години во „BB-” (11,1%), односно во „B+” (11,1 %).
Кои се импликациите од влошениот кредитен рејтинг?
Кредитниот рејтинг, како што беше наведено погоре, претставува генерална оценка за кредитната способност на рангираниот субјект. Влошената кредитна способност може да влијае како на пристапот на земјата на меѓународните финансиски пазари, така и на цената по која ќе може да се емитува нов долг. Доколку се анализираат каматните стапки на последните три обврзници издадени на меѓуродниот финансиски пазар може да се каже дека пазарот веќе го перципираше зголемениот ризик со оглед дека каматната стапка од 3,975 % за седумгодишната обврзница издадена во 2014 година се искачи на 5,625 % за седумгодишната обврзница издадена во 2016 година. Разликата во приносот во однос на германските федерални државни обврзници на последната обврзница издадена во 2016 година во моментот на пишување на овој текст изнесува 4,862%. Оттука може да се заклучи дека постојат ризици во однос на капацитетот за рефинансирање на веќе кумулираниот јавен долг и цената по која ќе може да биде рефинансиран.
Кредитниот рејтинг и зголемените трошоци на финансирање, како и утврдениот кредит силинг (Credit Ceilling) имаат импликации и врз цената по која македонските компании можат да се задолжуваат во странство, како и на цената на капиталот. Имено, каматната стапка на должничките хартии од вредност издадени од страна на државата е една од главните влезни големини при формирањето на комерцијалните каматни стапки, како и рефлексија за ризикот во ЦАПМ (Capital Asset Pricing Models) кои се користат при утврдување на цената на капиталот кога компаниите одлучуваат да инвестираат во дадена земја како во хартии од вредност, така и во реалниот сектор.
Со оглед на фактот дека промената на рејтингот се однесува и на долгорочниот долг во локална валута очигледно е дека оваа промена ќе повлече одредени промени и во вреднувањето на портфолијата на инвеститорите кои инвестирале во долгорочни должнички хартии од вредност во локална валута.