Општество
Јанмат: Северна Македонија веќе постигна значителен напредок во усогласувањето со законодавството и политиките на ЕУ
Тркалезна маса: “ИДНИНАТА НА WB6: ВО ЕУ ИЛИ ПОКРАЈ НЕА?”
Фрек Јанмат, главен на економскиот оддел при Европската делегација во Северна Македонија
Имам работено претходно во Северна Македонија, меѓу 2000 и 2002 година, вработен во Министерството за финансии на Холандија, на координирање на неколку кооперациски проекти со вашето Министерство за финансии. Тука бев кога Договорт за стабилизација и асоцијација беше потпишан во 2001 година. Ако ми кажавте тогаш дека Северна Македонија нема да биде земја членка за 20 години, немаше да верувам. Го разбирам и сочувствувам со вашата фрустрација бидејќи процесот не се движи побрзо.
Се разбира, сега се надеваме на почеток на преговори, што е разбирливо, бидејќи означува огромен чекор кон целиот процес поради 2 причини.
Првично претставува одобрение на политиките на Северна Македонија во различни области, како владеењето на правото и деловното опкружување.
Ова е многу значајно за меѓународниот бизнис. Рејтинг-агенциите секогаш ме прашуваат за отворање на пристапните преговори.
Втората причина е што дава добри насоки за развој.
За повеќето поглавја на европското законодавство ќе имате почетни одредници. Ова исцртува конкретни цели за да се насочат напорите за реформа во различни области.
Сепак, не треба да ја преценуваме важноста на отворањето на пристапните преговори.
Северна Македонија веќе постигна значителен напредок во последниве неколку години. Запомнете дека Европската комисија веќе препорача отворање на пристапните преговори во 2009 година.
Во меѓувреме, земјата ги продолжи своите реформи според Договорот за стабилизација и асоцијација. Овој договор го надминува едноставниот договор за слободна трговија. Законски ја обврзува Северна Македонија да има приближување, а во многу случаи дури и усогласување на законодавството со ЕУ. Ова доведе до ситуација во која Северна Македонија не заостанува далеку зад Црна Гора и Србија во подготвеноста за членство во ЕУ ако ги споредите поглавјата од годишните извештаи на Европската комисија за овие земји.
Покрај правната усогласеност со ЕУ, Договорот за стабилизација и асоцијација резултираше со значителни конкретни придобивки за Северна Македонија. Нејзините компании сега можат да извезуваат во ЕУ без да подлежат на царини и на давачки за околу 95 % од сите категории производи.
Ова предизвика меѓусебната трговија меѓу ЕУ и Северна Македонија во последниве 10 години да се зголеми за околу 190 %. Седумдесет проценти од вкупната трговија на Северна Македонија сега се одвива со ЕУ и околу 90 % од кумулираните странски директни инвестиции во Северна Македонија доаѓаат од ЕУ. Затоа земјата е во голема мерка интегрирана во ЕУ од економска гледна точка, иако сè уште не е членка.
Ова не се однесува само на трговските текови, туку и во смисла на координација на политиките. ЕУ има механизам за координација со своите земји кандидатки, што многу наликува на механизмот за економска координација што ЕУ го има наспроти своите членки во рамките на т.н. Европски семестар.
Европската комисија ги разгледува програмите за економски реформи на земјите кандидатки . Ги проценува и потоа Европскиот совет, заедно со земјите од регионот, донесува заеднички препораки исто како што правиме и со нашите земји членки.
Покрај тоа, земјите кандидатки веќе можат да учествуваат во мноштво таканаречени внатрешни програми на заедницата на ЕУ, како што е Програмата за истражување во „Хоризонти“ на ЕУ, Програмата „Еразмус“ за образование и новата програма за единствен пазар.
Исто така, за да се стимулира економската интеграција на Западен Балкан на единствениот пазар на ЕУ уште повеќе пред пристапувањето, минатата година беше објавен Економскиот и инвестициски план кој најави важни инвестиции финансирани од ЕУ во повеќе области за да се помогне во справувањето со влијанието на кризата и да стимулира закрепнување, фокусирајќи се на зелената и дигиталната транзиција.
Ова се прави преку инвестиции во инфраструктура за енергија, транспорт и дигитално поврзување. И покрај тоа, Економскиот и инвестициски план го предлага и заедничкиот регионален пазар.
Идејата е Западен Балкан поблиску да се интегрира со единствениот пазар на ЕУ пред пристапувањето. Дозволете ми да нагласам дека ова не е алтернатива, туку отскочна штица за членство во ЕУ. Да се постигне напредок во либерализацијата на движењето за четири слободи (производи, лица, услуги и капитал) ќе доведе до поголема трговија и инвестиции меѓу земјите од регионот и со ЕУ. Се надеваме дека веќе ќе видиме конкретни резултати ова лето на самитот во Берлин, со луѓе кои ќе можат да патуваат во регионот само со лична карта, со валидност на повеќе работни дозволи низ целиот регион, заемно признавање на дипломите и понатамошни договори за е-трговија.
ММФ процени дека оваа подобра економска интеграција може да придонесе за зголемување на регионалниот БДП на Западен Балкан од 10 %. Во овој поглед, оваа година има посебна улога за Северна Македонија како претседавач на ЦЕФТА. Земјата, како долгогодишен поддржувач на регионалната економска интеграција, може да има водечко место за овие реформи за целиот регион.
Во прилог на Економскиот и инвестициски план што е посреднорочен процес, ЕУ брзо мобилизираше значителна поддршка за закрепнување за Западен Балкан за време на кризата од ковид-19.
За Западен Балкан како целина, таа се однесува за сума од околу 3,3 милијарди евра, поделена на здравствена помош (опрема за итни случаи и вакцини) и поддршка за економско закрепнување.
Втората се однесува на макрофинансиска помош за поддршка на поддршката за билансот на плаќања. Во случајот на Северна Македонија беше дадена и буџетска поддршка поврзана со помошта обезбедена од Развојната банка и Агенцијата за вработување на земјата за компаниите и нивните вработени. Покрај тоа, Европската инвестициска банка даде помош на приватниот сектор преку Програмата за концесиски кредити.
Значи, да заклучиме, сите ние со нетрпение го очекуваме отворањето на пристапните преговори. Сепак, како што се надевам дека можев да објаснам овде, Северна Македонија веќе постигна значителен напредок во усогласувањето со законодавството и политиките на ЕУ. Тоа е веќе во голем степен интегрирано во економијата на ЕУ. Затоа, кога ќе започнат преговорите, верувам дека постои добра основа за напредок во преостанатите реформи што водат кон членство.
(Економија и бизнис, печатено издание, јуни 2021г.)