Економија
Централен регистар е и официјално највисоко рангирана институција во државава
Интервју со Анита Стамнова, директор на Централен регистар
Економија и бизнис | печатено издание | 01 јуни 2025г.
Министерството за јавна администрација и Координативното тело за управување со квалитет, но пред сѐ корисниците на услугите, направија истражување за тоа која институција работи најквалитетно. По тој повод разговараме со Анита Стамнова, директор на Централниот регистар – најдобрата институција според ова истражување.
Како ја коментирате иницијативата да се направи истражување на состојбата во институциите, како и за мисијата за создавање модерна и ефикасна јавна администрација базирана на дигитализација која обезбедува квалитетни и брзи услуги за граѓаните и за деловните субјекти?
А. Стамнова: Сите ќе се согласиме дека областите кои беа предмет на мониторинг − и интерните процеси и односот спрема корисниците на услугите − се подеднакво важни во создавање благосостојба за примателите на нашите услуги и за сите граѓани бидејќи тие потоа носат дополнителни бенефити, односно задоволен корисник од јавни услуги креира совесен граѓанин, а нивото на квалитет на услугата која ја добива се пресликува во неговиот однос понатаму во сите општествени сфери.
Секогаш има простор за подобрување, не постои совршен систем, добро е што некој го презема овој чекор напред − ги детектираше слабостите, а сите ние критиката ќе ја сфатиме конструктивно и веднаш ќе започнеме со подобрување таму каде што се појавила потреба и можност за подобрување.
Замајќи ги предвид 5-те области во кои се вршеше оценувањето − стратешко планирање; управување со човечки ресурси; обезбедување услуги; транспарентност и управување со квалитет − сакам да потенцирам дека Централниот регистар има воспоставено функционален систем за управување со квалитет, институцијата ги има имплементирано и е сертифицирана според следниве меѓународни стандарди:
– ИСО 9001 − Стандард за квалитет
– ИСО 14001 − Заштита на животна средина
– ИСО 45001 − Здравје и безбедност при работа
– ИСО 27001 − Безбедност на податоци.
Горда сум што на ова истражување Централниот регистар го доби ова признание за, на некој начин, најдобра институција, им честитам и на вработените и им благодарам на корисниците за признанието. Навистина напорно работиме како тим, можам да одвојам 2 клучни работи кои водат кон загарантиран успех:
1. Човечките ресурси, вложувањето во човечкиот кадар, стојам зад ставот дека задоволни вработени значи квалитетна испорака на услуги и
2. Технолошки развој, паралелно важен процес во сите сфери на општеството. Верувам дека со фокус кон овие две компоненти, сите институции ќе бележат значителен пораст во своето функционирање.
Меѓу критериумите за добивање на признанието за квалитет на услугите на ЦР се транспарентноста и управувањето со квалитет. Колку се задоволни корисниците од квалитетот на информациите и од транспарентноста на ЦР за податоците кои се поврзани со сопственичките структури на фирмите, со финансиските податоци и сл.?
А. Стамнова: Бројките и фактите говорат за едно исто. Една од најважните работи при работењето ни е нивото на задоволство на корисниците. Токму поради транспарентноста и олеснувањето во анализите на сите заинтересирани страни постои Статистичкиот билтен на сервисниот портал на ЦР од каде што секој еден има можност да направи преглед на низа сумарни, макроекономски податоци од регистрите кои ги управува ЦР и од Трговскиот регистар и од Регистарот на други правни лица, но и од Регистарот на годишни сметки. Системот нуди можност за анализа која се ажурира постојано по години, по статистички региони, по видови работа и по други филтри. Целта е институцијата која е база на релевантни податоци за правните субјекти да ја даде моменталната вистинска слика бидејќи на тој начин корисниците ја имаат можноста да ги добијат моменталната релевантна слика и информациите за работењето на субјектите во индустриите и во регионите низ државава компаративно по години.
Секако дека во согласност со сите позитивни законски норми и регулативи достапни се и информациите за сопственичките структури на фирмите, конкретно со надградбата на Регистарот на вистински сопственици кој од своето воспоставување претставува ефикасна алатка во борбата против перењето пари и финансирањето тероризам се овозможи:
– Зголемување на транспарентноста на сопственичката структура на правните субјекти претставува главна придобивка на надградбата при што таа овозможува преглед на истовремената вклученост на вистинските сопственици како контролори на капитал во приватниот и во државниот сектор.
– Надградбата обезбедува информација за тоа дали едно лице истовремено е запишано како вистински сопственик во определено друштво со приватен капитал, а исто така и дали тоа лице има и контролна функција во субјект изземен од обврската за упис во регистарот на вистински сопственици, пред сè во институциите во државна сопственост.
– Со новоимплементираните функционалности на надлежните субјекти и на органите на прогон дополнително им се обезбеди релевантен извор на информации за видот на анализа која треба да ја спроведат во однос на сопственичката структура на субјектот со кој стапуваат во деловен однос, а во согласност со пресметаното ниво на ризик од страна на Управата за финансиско разузнавање.
– Ваквата функционалност оди во прилог на користење на регистарот како еден ефикасен инструмент во борбата против злоупотреба на финансискиот систем и спречувањето на корупцијата.
Преземањето на навремени и на превентивни мерки преставува клучен фактор во навременото идентификување, спречување и санкционирање на финансискиот криминал, а оттука и спречување на поткопување на стабилноста како на финансискиот така и на целокупниот правен систем.
Можете ли да ни дадете краток преглед на бројот на корисниците на услугите на Централниот регистер, кои се најчестите податоци кои се бараат од корисниците, како и краток преглед за затворени и за новоотворени фирми (во кои дејности се најмногу)?
А. Стамнова: Централен регистар е институција формирана со Законот за централен регистар. Како централна информативна база на правни и на друг вид релевантни податоци обединува 27 канцеларии – 12 регионални и 15 регистрациони канцеларии, распоредени во сите поголеми градови во Републикава, поврзани со виртуелна приватна мрежа базирана на интернет-протокол, а функционираат поврзано, адаптирани на потребите на бизнис-заедницата и на сите граѓани.
Во 2024 година сме имале 122 602 активни субјекти запишани во Трговскиот регистар и во Регистарот на други правни лица, во 2023 година бројката изнесувала 118 070. Бидејќи речиси сите услуги на Централниот регистар се дигитализирани, за функционалноста на регистрите и на другите системи кои ги поддржуваат нив се грижи Сектор за информатичка технологија во чиј состав, секако, се и одделенија за развој, за поддршка и за инфраструктура.
Посебна организациска единица е задолжена за следењето на најчесто користените услуги − да бидат достапни за категории на корисници кои имаат зголемена потреба од нив, како на пример банките, адвокатите, сметководителите, нотарите и сите останати кои имаат потреба од услугите на ЦР.
Се прави редовна анализа за потребите, за идеите и за барањата од корисниците, се врши давање на приоритет и во согласност со законските можности се имплементираат мерки за исполнување на потребите на корисниците.
Кои ви се следните чекори? Што да очекуваат корисниците од базата на релевантни податоци за правните субјекти во државава?
А. Стамнова: Со цел да го овозможиме најдоброто корисничко искуство и да обезбедиме најдобра и најквалитетна услуга дефиниравме стратешка определба за достигнување успешни резултати, стекнување доверба кај корисниците и градење стабилна врска со нив. Континуираното унапредување на својата работа ја постигнуваме преку реализација на стратешките цели на Централниот регистар, кои опфаќаат комплексни проекти, нови регистри за надградба на постоечките. Централен регистар е дигитализирана институција, верувам дека високоразвиените технолошки решенија биле огромен фактор кој придонел за високата оцена на услугите. Дел од тековната работа на институцијата е одржување на 14 регистри и на кориснички софтверски решенија за реализација на услугите до кои корисниците имаат пристап преку корисничкиот веб-портал.
Меѓу големите проекти кои ги најавуваме се проектот кој е од суштинско значење за банкарскиот сектор и за целава држава − имплементацијата на единствениот регистар на сметки − со чие ставање во функција Централниот регистар ќе биде администратор на регистарот. Во имплементацијата на овој регистар ќе се интегрираат податоци од државните институции (Министерство за финансии, Управа за јавни приходи, Фондот за здравство, Фондот за ПИОМ и други), како и податоци од приватни субјекти (како што е КИБС, но и сите деловни банки кои функционираат на територијата на нашава држава). Воспоставувањето на единствениот регистар на сметки е еден од најважните фактори за олеснување и за подобрување на обработката на податоците за платежните сметки, за депозитните сметки и за сефовите, за сите правни и физички лица, што ќе придонесе за поефикасно дејствување на институциите, а ќе обезбеди и зголемена заштита на потрошувачите.
Понатаму сакам да напоменам дека во тек се и проектите за надградба на Едношалтерскиот систем, кој е во завршна фаза, како и надградбата на Централизираниот систем на корисници и интеграцијата со Министерството за дигитална трансформација и КИБС. Живееме во дигитална ера, потребата од релевантна информација е неопходна, особено за развој и за одржливост на бизнисите покрај отворените статистички и автоматски ажурирани податоци.
Централниот регистар располага со огромна база на релеватни податоци кои можат да се процесираат и од нив со соодветно комбинирање може да се добијат соодветни пресметки, показатели и сл. Тоа во моментов постои на пазарот, но го прават приватни компании. Дали размислувате во таа насока да го зголемите опфатот на вашите услуги што, секако, позитивно би влијаело и на финансиското работење на ЦР?
А. Стамнова: Централен регистар разви и нови производи − за крајните корисници веќе е пуштена на продукција потврдата Информација со основни податоци за субјект која ги содржи следниве податоци: ЕМБС, целосен назив, седиште, вид субјект на упис, датум на основање, деловен статус, вид сопственост, ЕДБ, големина на субјектот, организациски облик, надлежен регистар, е-пошта.
Воедно потврдата дава информации дали се евидентирани/не се евидентирани податоците за: овластени лица, подружници, блокада на сметки над 45 дена, годишна сметка, вистински сопственик, заложен регистар, регистар за лизинг, кривична судска одлука, прекршочна санкција, споредна казна.
Во периодот кој следува за корисниците ќе бидат достапни и целосен профил на правен субјект (потврда со детални информации од сите регистри), скратен исказ − споредба на два субјекта, листинг од консолидирана годишна сметка со готовински тек, скратен исказ со учество и податоци за дејноста, историјат на банкарски сметки на субјект, бонитетна оценка, историјат на поврзани субјекти.
Централниот регистар продолжува да ги развива своите услуги следејќи ги потребите на бизнис-заедницата и на сите останати корисници за кои релевантна информација значи квалитетни одлуки и поуспешен бизнис.
Секој чекор кој планираме да го направиме во насока на унапредување е базиран врз основа на корисниците и на нивните потреби, односно барања. Банките се наши големи професионални корисници на информации за правните субјекти, но и за физичките лица, а согласно нивните потреби креирани се можности за економично и за олеснето работење, конфигурација на пакети со пресметан попуст согласно тарифата, овозможување на предефинирани списоци за следење на промени кај листа на правни субјекти кои се од значење за банките − бидејќи само со точни и навремени информации се носат квалитетни деловни одлуки.
Со дел од банките сме поврзани и преку веб-сервиси токму поради потребата од точна, навремена и релевантна информација.
Значајна ви е и соработката со образовни институции, меѓународната соработка, а започнавте со редовно одржување обуки. Дали целните групи на корисници на вашите услуги ја препознаа можноста за соработка?
А. Стамнова: Интерес за работата на Централниот регистар покажаа голем број на образовни институции, а ние досега со задоволство ги примивме сите, секоја државна институција треба да има пред сè обврска, а потоа и волја да ја пренесе практичната работа на учениците и на студентите. Тие се нашата иднина и дел од општеството во кој треба да вложуваме за да имаме образован иден кадар. Сметам дека максимално е потребно да го пренесеме знаењето на идните генерации и потенцирам дека една од моите идни заложби во иднина ќе биде редовни предавања, обуки и презентации од областа на започнување и водење бизнис за младите.
Особено благодарни сме и на останатите подеднакво важни институции во државава, со кои имаме редовни работни средби, коморите и академиите, и испраќаме отворен апел до сите субјекти дека сме целосно отворени за соработка.
Забележав дека со ова темпо на развој и дигитализација на услугите, бројот на корисници на услугите на оваа институција е во постојан подем и веќе воспоставивме пракса за одржување редовни обуки кои ќе бидат усогласени со потребите на корисниците во целост. Новитет оваа година се обуките за регистрационите агенти на кои, до овој момент, се пријавија над 400 кандидати, планираме оваа пракса на одржување обуки да ја продолжиме и во иднина бидејќи секогаш ќе има потреба од консултативни обуки за корисниците.
За да покажеме високи резултати во работењето, неизбежно е да се следат најдобрите практики во светки рамки. ЦР е полноправна членка на повеќе меѓународни асоцијации кои обединуваат истородни институции:
– Европската асоцијација на бизнис-регистри (European Business Registers Association – EBRA);
– Форумот на корпоративни регистри (Corporate Registers Forum – CRF) и
– Меѓународната асоцијација на комерцијални администратори (International Association of Commercial Administrators – IACA).
Овие организации овозможуваат платформа за размена на искуства, примена на иновативни методи и решенија во работењето, како и пристап до статистички податоци и до извештаи за работата на сродните институции во целиот свет, а за го постигнеме саканиот резултат наши претставници земаат учество и во работните групи на работилниците организирани од страна на овие асоцијации, како што се работилниците за вистински сопственици, за трговски друштва, за сајбер-безбедност итн.
За да се доближиме кон сите граѓани ги приспособивме и новите простории за работа на Централниот регистар, на ул. „Македонија“ во строгиот центар на градот, а веќе се приспособени и пуштени во употреба и шалтерските простории на самото приземје во Палатата Лазар Поп Трајков сè со цел и граѓаните на кои им е потреба дополнителна помош да можат полесно и поедноставно да дојдат до бараната услуга.
Ние, како институција, ова признание ќе си го сфатиме како голема обврска за да го оправдаме епитетот најдобри, пред сè спрема јавноста и спрема корисниците на услугите.
Ви благодариме за разговорот.
Разговараше: Митко Јовановски