Финансии / Банкарство

ДАЛИ ФЕЈСБУК ЌЕ ГИ ИЗЕДЕ МЕДИУМИТЕ?

Авторот е економски новинар од Белград, Србија

• Сподели:

Дали медиумите се изум што може да се спореди со тркалото, чеканот, ножиците или лажицата? Кога во еден малку поинаков контекст, за опстанокот на книгата, ова прашање се наметна во разговорот на двајца колекционери на ретки изданија, Жан Клод Карие и Умберто Еко, Еко без многу размислување одговори дека книгата по една своја карактеристика е еднаква на тркалото. “Штом еднаш сте ги измислиле, не можете да ги направите подобри“ – во било каков облик и да ги понудите. 

Дали изумот чие потекло историчарите го сместуваат во времето на Јулие Цезар, а почетокот на неговото ширење во 16тиот век, би можел да биде подеднакво незаменлив?
Успонот на интернетот веќе го нагриза медиумското “тркало“, речиси го уби приходот на издавачите од реклами, влијаеше за намалување на нивните печатени тиражи и опаѓање на гледаноста на ТВ каналите и го насочи вниманието на читателите/гледачите кон, се чини, непресушниот извор на содржини на блоговите, во видео формат и на вебсајтовите. Во меѓувреме медиумските куќи вложија големи пари во своите дигитални платформи, ама сепак недоволно за да застанат рамо до рамо со технолошките гиганти.
Сега пред медиумските куќи е нов предизвик. Гугл, Фејсбук, Епл,како и Снепчет и Флипборд, апликации на социјалните мрежи, на медиумските куќи им ветуваат нови корисници и пари од реклами, во замена за нивната медиумска содржина.
Девет големи издавачи на печатени и електронски медиуми Базфид (BuzzFeed), НБЦ Њуз, Њујорк Тајмс, Атлантик, БиБиСи Њуз, Билд, Гардијан, Нешнл Џиографик и Шпигел Онлајн, во мај оваа година одлучија да потпишат договор со Фејсбук, којшто договор на оваа социјална мрежа и дава можност, не само како досега да ја насочува содржината од интернет (па и медиумските содржини), туку и дел од медиумската содржина на овие куќи да ја прикажува на своите корисници на сопствениот сајт. Новата апликација се вика Инстант статии (Instant Articles), бидејќи на корисниците им овозможува за околу осум секунди да дојдат до посакуваната содржина. Сега истиот дил Фејсбук сака да го направи со производителите на видео содржини, НБА, Харст, Фокс Спортс, Фани ор дај (Funny or Die) и Тејстмејд (Tastemade).
Според досега објавените податоци, на медиумските компании ќе им припаднат 100% од приходите од огласите кои самостојно ги продаваат покрај постовите што ги објавуваат на Фејсбук и 70% од приходите од огласите што ќе ги продаде Фејсбук, потпирајќи се на нивната содржина.
На пример, ако Њујорк Тајмс има договор со Форд за реклами, тој може да му понуди рекламен простор во своето дигитално издание, на своите мобилни апликации и покрај содржините на Њујорк Тајмс на Фејсбук. Њујорк Тајмс може да пласира на социјалните мрежи “брендирана“ или “спонзорирана“ содржина, текстови што изгледаат како да се новинарски текстови, а всушност се текстови на оние што се рекламираат.
Во експерименталната фаза која во САД започна на 13 мај, а наскоро стартува во Европа, корисниците на Фејсбук ќе можат да ги читаат само оние содржини за кои медиумските куќи ќе проценат дека се погодни за оваа социјална мрежа, а бројот на наслови кои ќе се постираат на овој начин е помеѓу 30 и 40 дневно. Од 9ти јули Фејсбук стартуваше со апликацијата за ајфон на која корисниците можат да постават приоритети кога се во прашање содржините и луѓето и да изберат Фејсбук да им сугерира други содржини кои, според избраните преференци, би можеле да ги интересираат.
Епл има договор со неколку десетини медиуми, вклучително и Економист (Economist), Политико (Politico) и Дејли Телеграф, со магазини како што се GQ, Vanity Fair и Marie Claire, а на издавачите им нуди потполно идентични услови за објавување на реклами као Фејсбук и ветува попријатно читање текстови од било што видено досега.

ВО ЕКСПЕРИМЕНТАЛНАТА ФАЗА КОЈА ВО САД ЗАПОЧНА НА 13 МАЈ, А НАСКОРО СТАРТУВА ВО ЕВРОПА, КОРИСНИЦИТЕ НА ФЕЈСБУК ЌЕ МОЖАТ ДА ГИ ЧИТААТ САМО ОНИЕ СОДРЖИНИ ЗА КОИ МЕДИУМСКИТЕ КУЌИ ЌЕ ПРОЦЕНАТ ДЕКА СЕ ПОГОДНИ ЗА ОВАА СОЦИЈАЛНА МРЕЖА, А БРОЈОТ НА НАСЛОВИ КОИ ЌЕ СЕ ПОСТИРААТ НА ОВОЈ НАЧИН Е ПОМЕЃУ 30 И 40 ДНЕВНО

Снепчет ги убеди Дејли Мејл, Вајс (Vice), Космополитан и СиЕнЕн да постираат текстови, фотографии и видео клипови на неговата Дискавер платформа, а слично размислува и Флипборд, кој од паметните телефони и таблети се шири на интернет.
Гугл им понуди исклучиво на европски медиуми (Фајненшл Тајмс, Гардијан, италијанската Ла Стампа, францускиот Les Echoes, германскиот Цајт, шпанскиот Ел Паис, холандскиот Н.Р.Ц) да станат дел од иницијативата Диџитал Њуз, каде што Гугл би им помогнал на издавачите во развојот на производите и обуката на новинарите во областа на дигиталното издаваштво. Иницијативата подразбира и заедничка работа на Гугл и новинарските организации како што е Европскиот центар за новинарство и нов фонд за иновации во вредност од 150 милиони евра, ориентиран кон новинарски стартапи, и технолошка поддршка на издавачите во прибирањето на повеќе пари од апликации, објава на реклами, анализи на големи бази на податоци и технологии на воведување на платени содржини (paywall). Исто така, Гугл финансиски ќе го поддржи Ројтерс во истражувачкото новинарство. Другата страна на медалот, според сомничавите, е обидот Гугл да и се додвори на Европската Комисија, со оглед на тоа дека има 90% монопол во насочување на вестите на европскиот пазар.
Поранешниот проект на Гугл, воведувањето на Гугл Њуз (во пилот верзија од 2002 година, а од 2006 година во полна верзија), кое требаше на медиумите да им понуди високо рангирање на нивните страници и претпоставен поголем број на читатели/гледачи, не даде воочливи резултати. Покрај тоа, овој агрегатор на вести кој ги „влече“ информациите од 25.000 медиуми на околу 30 јазици, се вовлече во низа контроверзи, од обвиненија за кршење на авторските права во Европа (заради што Гугл, на пример, не прикажува содржини на шпански медиуми) до предизвикување на несакани скандали (кога во 2008 година падна вредноста на акциите на Јунајтед Ерлајнс затоа што меѓу новите вести, благодарение на Гугл Њус, исплива стар текст за отворање на стечајна постапка за овој авиопревозник).
Еден од ретките медиумски гиганти кој не пристапи на ниту еден дил е Њуз Корп, сопственик на Вол Стрит Џрнал, Сан и Тајмс, чии претставници изјавија дека не ја гледаат смислата на влегување во нечија низа (stream) на информации на штета на сопствениот имиџ и постојниот комерцијален потенцијал.

Вселената свртена наопаку
Денот во кој девет медиуми склучија зделка со Фејсбук „беше ... ден во кој дојде до пореметување на природниот поредок во вселената“, напиша Алан Д.Матр (Alan D. Mutter) на својот блог Newsosaur, некогашен новинар, уредник и оснивач на стартапи базирани на користењето на дигитални технологии за пласирање на медиумски содржини, а денес консултант специјализиран за корпоративни иницијативи и медиумски потфати кои ги обединуваат новинарството и технологијата.
Фејсбук, Гугл и Епл (засега) немаат аспирации да создадат сосема нови медиумски содржини и да ги детронизираат постојните медиуми, но се закануваат суштински да го развластат новинарството. Не само од приходите, туку и од нивниот бренд и уредувачката политика. Станува збор за трансфер на моќ од медиумскиот кон технолошкиот клан.

ФЕЈСБУК, ГУГЛ И ЕПЛ (ЗАСЕГА) НЕМААТ АСПИРАЦИИ ДА СОЗДАДАТ СОСЕМА НОВИ МЕДИУМСКИ СОДРЖИНИ И ДА ГИ ДЕТРОНИЗИРААТ ПОСТОЈНИТЕ МЕДИУМИ, НО СЕ ЗАКАНУВААТ СУШТИНСКИ ДА ГО РАЗВЛАСТАТ НОВИНАРСТВОТО. НЕ САМО ОД ПРИХОДИТЕ, ТУКУ И ОД НИВНИОТ БРЕНД И УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА. СТАНУВА ЗБОР ЗА ТРАНСФЕР НА МОЌ ОД МЕДИУМСКИОТ КОН ТЕХНОЛОШКИОТ КЛАН

По опфатот на својата публика (1,4 милијарди луѓе), разбирањето на бизнисот на објавување содржини и прибирање на приходи на мобилни платформи, по ангажирањето на својата публика (18,4 минути дневно наспроти 9,5 минути на Њујорк Тајмс, 6,4 минути на НБЦ и 5,4 минути на Базфид), изобилието на лични податоци за своите корисници и усовршеното содржинско и маркетиншко таргетирање, Фејсбук е, според Матр, апсолутно супериорен во однос на своите медиумски ривали.
За медиумските компании, свесни дека сé повеќе нивни конзументи ги следат информативните содржини преку социјалните мрежи, тоа беше дил на кој беше тешко да му се спротивставите, Фејсбук носи околу 20% од читателите на сајтот на Гардијан (без да се земат предвид самостојните апликации на Гардијан) и околу 15% на сајтот на Њујорк Тајмс.
Со воведувањето на „Инстант статии“ (Instant Articles) ситуацијата ќе се промени, бидејќи во првото објавување текстот ќе води на сајтот на Фејсбук, а потоа ако биде споделен на социјалните мрежи ќе содржи линк до оригиналниот сајт на медиумот.
Аналитичарите велат дека медиумите всушност попуштија таму каде што веќе беа тенки: според Истражувачкиот центар Пју 39% од американците веќе го користат Фејсбук за споделување на политички вести, значително повеќе одошто е тоа случај со Јаху Њуз, Гугл Њуз и Твитер, истакнува Фајненшл Тајмс.
Во оваа нова војна за медиумска содржина секој е сечиј непријател и сојузник.
Имено, дилот што Фејсбук го постигна со издавачите е и дел од војната помеѓу Фејсбук и Гугл во борбата за доминантна позиција на насочувач на содржините на интернет. Според податоците на Шеархолик (Shаrеаholic),компанијата што ги мери изворите на сообраќај на интернет, на крајот на минатата година околу една четвртина од содржините на интернет е насочувана преку Фејсбук (наспроти 37,5% преку Гугл и помалку од 30% сите останати пребарувачи), во споредба со 15% во 2013 година и само 5% во 2012 година. Успонот на Фејсбук во овој сегмент соодветствува со преминот на корисниците на мобилни платформи, каде што низата на постови на Фејсбук во реално време се покажа многу повеќе „пријателска за корисниците“ во споредба со пребарувачот на Гугл за паметни телефони. Иако Фејсбук всушност го прави истото што и Твитер, разликата меѓу нив е огромна, Твитер насочува едвај еден процент од содржините на интернет.
Постои и војна помеѓу Фејсбук и Епл околу прикажувањето на комплетната содржина на медиумите и стекнувањето на предност на полето на мобилните платформи на кои сé повеќе корисници ги следат своите вести.
Според аналитичарите, во тоа е особено вешт Фејсбук. „Кога Фејсбук би ја имал контролата над изборот на прикажување вести во feed-от на корисникот, работите би изгледале поинаку“ одошто е тоа случај со сајтовите на медиумите што немаат доволна софистицираност да го „погодат“ расположението на корисникот и „да го заинтригираат“ да влезе во понатамошна интеракција со содржината.
Колку Фејсбук тоа би го правел поинаку и дали во корист или на штета на медиумските куќи?
Фејсбук не само што има моќ да пласира нешто на врвот на feed-от на корисникот туку има и обратна моќ, да потисне некоја содржина. Ваквиот „спорт“ Фејсбук веќе го испроба со својата поранешна апликација за вести кога милиони корисници се пријавија дека сакаат да ја користат оваа апликација, но кога Фејсбук заради некоја причина ја „изгустира“ целата работа, таа неверојатно брзо падна во заборав.
Значи, Фејсбук и сега би можел да го сообрази алгоритамот, па вестите на издавачите што тие ги отстапиле на социјалната мрежа да се појавуваат порано и во форма која на читателите/гледачите би можела да им биде значително попривлечно сервирана од останатите содржини на медиумските куќи пласирани на социјалните мрежи.
Медиумите што нема да се согласат на понудата од Фејсбук или ќе се побунат против некој дел на оваа спогодба би можеле да доживеат нивните потенцијални читатели на својот „ѕид“ на Фејсбук да бидат затрупани со толкава количина на убави приказни за домашни миленичиња и неодоливи видео содржини за одвлекување внимание што тоа би ги изморило во пробивањето до важните медиумски содржини.
Ги има и оние кои сметаат дека и медиумите имаат свое врапче во раката, изгледа дека корисниците на социјалните мрежи високо ја вреднуваат можноста социјалните платформи да им овозможат да пристапат до содржината на медиумските куќи. Со други зборови, „тркалото“ е во рацете на новинарството. Други пак сметаат дека за Фејсбук медиумската содржина е исто што и било која друга содржина која оваа мрежа ќе ја „изџвака“, а нејзината единствена цел е посетителите на оваа социјална мрежа да ги задржи кај себе.

АКО ФЕЈСБУК СТАНЕ ИЗДАВАЧ, НЕГОВИТЕ УРЕДНИЦИ ЌЕ СТАНАТ НАЈМОЌНИ ПРЕТСТАВНИЦИ НА НОВИНАРСКАТА СТРУКА КОИ БИЛО КОГА СМЕ ГИ ВИДЕЛЕ, А МОЖДА И НАЈМОЌНИ ЦЕНЗОРИ

Изџвакај и плукни
Дали медиумските содржини, сервирани на начинот на социјалните мрежи, ќе можат да ја задржат онаа уредувачка арома со која медиумите се гордеат? Уредувачкиот тим на Атлантик, на пример, сака целата содржина да ја пласира преку Фејсбук, додека Њујорк Тајмс засега е воздржан.
Се чини, со право, бидејќи покрај своите технолошки предности, Епл и Твитер забрзано регрутираат и свои уредници на медиумските содржини кои би одлучувале каде и како би требало да се пласира содржината на медиумските куќи. Значи, не е сé во алгоритамот, нешто е и во човечкиот и новинарскиот фактор, но надвор од медиумите.
„Новинарството (досега) секогаш било независно во производството и дистрибуцијата“, посочува Емили Бел, од Колумбија Школата за новинарство во Њујорк. „Издавачите сега стануваат зависни од структурите на моќта за кои би требало да известуваат“. Тоа е, вели таа, „фаустовска спогодба“ за продажба на душата. „Првпат во 200 години издавачите немаат контрола над тоа како се создаваат и дистрибуираат вестите“.
Ако Фејсбук стане издавач, неговите уредници ќе станат најмоќни претставници на новинарската струка кои било кога сме ги виделе, а можда и најмоќни цензори.
Во текстот објавен во август годинава, угледниот американски магазин за професионални новинари, Колумбија Џурнализм Ривју, ги наведува пророчките зборови на професорот по право Џефри Розен, искажани уште во 2010 година:„Фејсбук има повеќе моќ од било кој Врховен суд, крал или претседател на држава во одлучувањето кој може да зборува и чиј збор ќе се прошири ширум светот“ и заклучува дека „тоа би требало да ја плаши јавноста“, бидејќи кога Фејсбук во минатото ја користеше оваа моќ да одлучи помеѓу слободата на изразување и наметнувањето цензура над содржината што ја сметаше за несоодветна, „тој владееше со железна рака“.

(септември 2015)