Финансии / Банкарство

УПРАВУВАЊЕ СО ЛИЧНИТЕ ФИНАНСИИ

Авторот е професор на Економскиот факултет при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје

• Сподели:

ТРЕТ ДЕЛ: ДИВЕРЗИФИКАЦИЈА НА РИЗИКОТ И ПОРТФОЛИО
 

Диверзификација
Во првите два дела зборувавме за одделните видови вложувања и нивните карактеристики, како и за пресметката на приносот и ризиците од вложувањата. Сега треба да ги обединиме овие сознанија.
Основната карактеристика на различните алтернативи за вложување, што е и емпириски потврдено, е дека средствата од кои се очекува повисок принос носат и повисок ризик тој принос да не биде остварен. Бидејќи луѓето, во принцип, не го сакаат ризикот, тие се трудат да создадат некоја комбинација од вложувања која ќе им донесе оптимален сооднос меѓу ризикот и приносот. Со други зборови, инвеститорите прават диверзификација на вложувањата, односно ги распределуваат своите инвестиции во повеќе различни средства така што успеваат да остварат намалување на ризикот, но притоа да ги задржат шансите за остварување на потребната стапка на принос. Таквата комбинација од вложувања ја нарекуваме портфолио.
Кај диверзификацијата нагласокот го ставаме на различноста, т.е. за портфолиото да има ефект неопходно е тоа да се состои од различни средства, односно средства чии приноси не се движат усогласено во различни ситуации, односно фази на економскиот циклус. Велиме дека тоа се средства што не се во меѓусебна совршена корелација, односно такви средства што различно реагираат при промените на економските услови. Пример за вакви вложувања би биле акциите на една нафтена и една авионска компанија. Додека нафтената компанија профитира во услови кога има пораст на цената на нафтата, авионската има повисоки трошоци и бележи лоши резултати, и обратно (примерот е симплифициран, не се заснова на емпириски резултати). Оттука, во услови кога цената на нафтата расте, ќе губиме кај акциите на авионската компанија, но тоа ќе се компензира со приносите на нафтената компанија, и обратно.
Логично се поставува прашањето: дали тоа не нѐ доведува до создавање портфолио без принос, односно која е целта на инвестирањето ако приносите меѓусебно целосно се компензираат? Како што рековме, целта е да се создаде портфолио во кое ќе имаме оптимален сооднос меѓу ризикот и приносот, а тоа значи додавањето средства во портфолиото да се врши така што ќе се обезбеди намалување на ризикот при што очекуваниот принос би се задржал на посакуваното ниво. Имено, очекуваниот принос на портфолиото зависи од учеството на средствата во портфолиото и нивните очекувани приноси. На пример, портфолио во кое средството А учествува со 40%, а Б со 60%, а очекуваните приноси им се 10% и 15%, респективно, ќе има очекуван принос од 13% (0,4х10+0,6х15). Велиме дека очекуваните приноси на двете средства ги пондерираме со процентот на нивното учество во портфолиото. Меѓутоа, ризикот на ниво на портфолиото не зависи само од учеството на одделните средства и од нивните индивидуални ризици (стандардни девијации). (Стандардната девијација е мерило на ризикот и таа го означува степенот на варирање на приносите на некое средство, т.е. дали се тие повеќе или помалку стабилни низ времето.) Ризикот на ниво на портфолио зависи и од коефициентот на корелација на приносите меѓу средствата, т.е. нивното усогласено или спротивставено движење. Коефициентот на корелација се движи меѓу -1 и 1. Доколку корелацијата е 1, приносите на средствата се движат целосно усогласено и нема никаква смисла да се први портфолио од нив бидејќи не се постигнува диверзификација, односно намалување на ризикот. Колку е понизок коефициентот, толку диверзификацијата ќе биде поуспешна. Така, создавајќи портфолио од средства со корелација пониска од 1, можеме да обезбедиме намалување на ризикот со мало жртвување на очекуваниот принос, што е и целта на создавањето поефикасно портфолио.
Пресметката на стандардната девијација и корелациите меѓу средствата се неопходни за да се пресмета стандардната девијација (ризикот) на портфолиото, а со тоа и да се направи избор меѓу различните портфолија. Сепак, во практиката тоа индивидуалните инвеститори ретко го прават, а наместо тоа тие користат некои попрактични правила.
Основната поука од гореизнесеново е дека секој инвеститор треба да води сметка за соодветна диверзификација на своите вложувања, односно да настојува да не прави преголема концентрација на своите инвестици во еден ист вид или во едно исто средство. Портфолиото на еден инвеститор најчесто треба да опфати готови пари (депозити во банки), обврзници, акции, удели во инвестициски фондови, недвижности, злато и сл. Дури и една случајна, необмислена диверзификација е подобра од никаква диверзификација.

Некои насоки за составување портфолио
Рековме дека инвеститорите најчесто користат искуствени сознанија за однесувањето на одделни видови инвестиции при конципирањето на своите портфолија. Некои од нив се следниве:
- Акциите на компании од иста дејност имаат повисока меѓусебна корелација;
- Акциите и корпоративните обврзници се меѓусебно корелирани, но таа корелација не е висока. Во периоди на пазарен оптимизам инвеститорите повеќе ризикуваат, т.е. вложуваат во акции, што ја зголемува нивната цена. Во периоди на криза, тие ги продаваат акциите и се свртуваат кон обврзниците со повисок рејтинг кои носат сигурен принос доколку се чуваат до достасување;
- Златото се покажало како инвестиција со ниска или негативна корелација со акциите, што произлегува од фактот што инвеститорите го гледаат златото како сигурно прибежиште во услови на рецесии и на кризи;
- Вложувањата во недвижности имаат улога на добар диверзификатор зашто нивните приноси (цени) не се високо корелирани со оние на акциите. Всушност, при менувањето на фазите на економските циклуси, нивните цени не реагираат брзо и со ист процент како цените на акциите;
- Не е препорачливо инвестирање во акции од истата дејност во која сте вработени, односно го остварувате основниот личен приход;
- Иако меѓународната диверзификација е корисна, приносите на акциите од различни развиени земји (на пример земји од ЕУ и САД) се движат прилично усогласено. Поефикасно е да се диверзификува вложувајќи во земји на различен степен на развој во однос на нашата, односно земји чии економии не се високо корелирани со нашата;
- При меѓународната диверзификација мора да се има предвид и курсниот ризик, односно опасноста странската валута да депрецира, што може целосно да ги анулира позитивните приноси од инвестирањето.
Треба да се има предвид дека сите изнесени констатации се резултат на искуства стекнати во текот на многу години. Тоа значи дека: прво, не постои никаква гаранција дека истите обрасци на движење на приносите ќе се повторуваат и во иднина; и второ, резултатите што се остваруваат на долг рок не треба да очекуваме да ни се случат на кус рок во иднина, односно секогаш да се има предвид дека управувањето со портфолиото е процес на долгорочно инвестирање.

ПОРТФОЛИОТО НА ЕДЕН ИНВЕСТИТОР НАЈЧЕСТО ТРЕБА ДА ОПФАТИ ГОТОВИ ПАРИ (ДЕПОЗИТИ ВО БАНКИ), ОБВРЗНИЦИ, АКЦИИ, УДЕЛИ ВО ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНДОВИ, НЕДВИЖНОСТИ, ЗЛАТО И СЛ. ДУРИ И ЕДНА СЛУЧАЈНА, НЕОБМИСЛЕНА ДИВЕРЗИФИКАЦИЈА Е ПОДОБРА ОД НИКАКВА ДИВЕРЗИФИКАЦИЈА

Основни инвестициски стратегии
Активно наспроти пасивно инвестирање. Голем број инвеститори немаат доволно знаење, ниту време да се занимаваат со постојано следење на цените на хартиите од вредност, финансиските перформанси на компаниите, ликвидноста на пазарот и сл. Поради тоа тие прибегнуваат кон т.н. пасивно инвестирање. Тоа претставува формирање портфолио според некој образец, како на пример следење на структурата на хартиите што го сочинуваат некој берзански индекс, инвестициски фонд, вложувањата на некој познат инвеститор и сл. Целта при тоа е да се оствари принос каков што ќе оствари и образецот што го следиме. Активното инвестирање, пак, претставува обид на инвеститорот да го ,победи берзанскиот индекс, односно тој користи активно менаџирање, сопствен избор на инвестиции за кои тој смета дека треба да ги вклучи во своето портфолио врз база на сопственото претпоставено супериорно знаење. Проблем карактеристичен за активното инвестирање е плаќањето високи провизии и даноци поради честото купување и продавање на хартиите од вредност и другите вложувања.

Стратегиска, тактичка алокација и јадро-сателит. Стратегиска алокација претставува воспоставување одредена структура на вложувањата врз основа на некои основни сознанија и таквата структура останува непроменета долго време, можеби и засекогаш. Тактичка алокација е инвестирање кај кое се вршат редовни промени, односно ребалансирање на портфолиото, со цел да се остварат и некои краткорочни добивки кога ќе се препознаат соодветни пазарни можности за тоа. Јадро-сателит е еден вид хибридна стратегија кај која се воспоставува основно портфолио со стабилна, стратешка алокација и тоа претставува околу 50-60% од вкупното портфолио на инвеститорот. Останатите 40-50% од портфолиото активно се менаџираат со цел да се остварат краткорочни добивки.
Агресивно, конзервативно и балансирано инвестирање. Агресивното инвестирање е инвестирање во поризични средства (акции). Конзервативното е инвестирање во помалку ризични средства (обврзници, депозити), додека балансираното е мешовито инвестирање, односно тоа е најчесто инвестирање во акции од кои се очекува висок раст со истовремено инвестирање на дел од портфолиото во обврзници кои носат посигурен принос за барем делумно да се компензираат евентуалните загуби.
Од огромна важност е да се има предвид дека сите инвеститори имаат различни карактеристики, односно на секој инвеститор му одговара различно портфолио. Не постои единствено портфолио, ниту единствена препорака што може да им се даде на сите инвеститори. Затоа во следниот број ќе зборуваме за клучната тема на оваа серија од написи – формулирање на индивидуалната инвестициска стратегија.

март 2016