Економија
Илиевски: Преку одржливи финансии до конкурентна економија
Андреј Илиевски | aвторот е доктор на економски науки
Економија и бизнис | печатено издание | ноември 2022г.
Светот е соочен со економски, социјални, еколошки, геополитички (енергетски) и технолошки предизвици кои бараат нов социјален договор за одржлив економски развој. Климатскиот договор од Париз и Целите за одржлив развој на Обединетите нации ја иницираа глобалната агенда за создавање на јасни стандарди за долгорочен одржлив развој. Оваа агенда, односно трансформацијата на економскиот систем се заснова на нов развоен концепт кој се однесува на животната средина, на социјалните предизвици и на доброто управување (ЕСГ [ESG]). Всушност, во лексиконот на Financial Times ЕСГ (ESG) го дефинира како „генерички термин што се користи од страна на учесниците на пазарите за капитал при оценка на однесувањето и предвидувањето на идните финансиски перформанси на компаниите“. Токму овие стандарди треба да се задолжителен дел од политиките и процедурите на компанииите. На овој начин посредно развиените земји имплементираат нов бизнис-концепт заснован на ЕСГ (ESG) кој има цел трансформација на економскиот систем кон одржливост на долг рок. Меѓутоа, компаниите ги прифаќаат овие стандарди не поради тоа што мислат дека се работи за најдобри решенија, туку затоа што се свесни дека тоа е единствен начин за одржување на конкурентноста.
Европската Унија работи напорно да усвои унифицирана номенклатура и терминологија и да воведе политички мерки за учесниците во економскиот систем, а краен рок за усвојување на концептот на одржливи финансии е почетокот на 2024 година. Учесниците на економскиот систем треба да ја имплементираат новата деловна агенда при дефинирањето на перформансите кои ги вклучуваат следниве клучни критериуми за ЕСГ (ESG):
ЕСГ (ЕСГ)-фактори прифатени од сите засегнатите страни на економскиот систем
Извор: Прилагодено од ESG Investing: Practices, Progress and Challenges1
Имајќи предвид дека правната рамка што ја регулира примената на ЕСГ (ESG) сè уште не е целосно воспоставена, во транзицискиот период приватните контрибутори (референтните рејтинг агенции за изработка на ESG-индекси) ги проценуваат специфичните критериуми на секој деловен субјект во однос на неговата усогласеност со ЕСГ (ESG), (индивидуално − на ниво на компанија или колективно на ниво на држава).
Иако новите деловни модели не се резултат на желбата за остварување на повисоки добивки, бројни студии покажуваат дека токму компаниите кои имаат високи нивоа на ESG-индексот постигнуваат подобри финансиски перформанси со значително влијание врз макроекономските цели и постои позитивна корелација меѓу повисоката вредност на ESG-индексот на ниво на држава и животниот стандард на граѓаните.2 Понатаму, друго истражување покажува дека перформансите на ЕСГ (ESG) се позитивно поврзани со постигнување на повисок кредитен рејтинг за компанијата.3 Исто така интересни се резултатите од истражување кои сугерираат дека обелоденувањата на ЕСГ (ESG) може да ја подобри пазарната вредност на компанијата преку подобрена транспарентност и отчетност, а со тоа и зголемена доверба кај инвеститорите.4
Предизвици од употребата на ЕСГ (ESG)
Заради финансиски придобивки од усогласување со ЕСГ (ESG)-стандардите и реалната вредност која со себе ја нудат одржливите финансии (олеснет пристап до финансиските средства на институционалните инвеститори, подобрен маркетинг, зголемена репутација и сл.), компаниите во одредени ситуации ги „шминкаат“ информациите во однос на податоците со кои се утврдува вредноста на ESG-индексот. Од тие причини, нефинансиските извештаи за корпоративната општествена одговорност (Регулатива ЕУ 2014/537) се фокусираа на таканаречениот „Greenwashing “. Имено, компаниите кои се навидум транспарентни и објавуваат голем број на податоци поврзани со ЕСГ (ESG), а во реалноста имаат слаби резултати во однос на постигнувањата на општествените цели од имплементацијата на ЕСГ (ESG) се дефинираат како „Greenwashers“. Во литературата се идентификувани три типа на „Greenwashing“. Првиот тип е манипулирање во однос на обелоденувањето на податоците за да се зголеми вредноста на компанијата. Вториот тип е селективно обелоденување на податоците за да се заведат инвеститорите при носење на нивните инвестициски одлуки. Конечно, третиот тип едноставно се фокусира на ниво на производ, а не на ниво на компанијата.5
Со цел да бидат надминати овие предизвици, ЕУ активно работи на пропишувањето на таксономија за условите од аспект на животната средина, на социјалните цели и на доброто управување, како и одредени критериуми за секоја категорија од ЕСГ (ESG) за да се спречи злоупотребата на информации од јавен карактер. Меѓутоа, поради тоа што сè уште не е воспоставена правната рамка која ќе ја регулира примената на ЕСГ (ESG), во транзицискиот период имплементацијата ќе зависи од приватните контрибутори од кои најзначајни се „Thomson Reuters“, „Bloomberg“ и „MSCI“.
ЕСГ (ESG) и финансиските институции
Најефикасен начин да се поттикне реалниот сектор да премине кон бизнис-модел заснован врз одржлив развој е преку системот за финансирање. Европската Унија во рамките на Директивата за финансиска одржливост го нотира финансискиот сектор да се однесува одговорно, односно да поседува значаен обем на ЕСГ (ESG)-актива во своите биланси.
Поради нивната улога во преносниот механизам меѓу вистинскиот оперативен план на актерите во економскиот систем и економските субјекти кои го спроведуваат, Европската комисија ги позиционира финансиските посредници (во најголем дел банките) во центарот на Акцискиот план за имплементацијата на новиот економски концепт на одржливост: Финансирање на одржлив раст (Регулатива ЕУ 2019/2088). Така, ЕУ го мотивира финансискиот сектор да се однесува одговорно и да има значителен обем на ЕСГ (ESG)-актива во своите биланси согласно со Директивата за финансиска одржливост. Директивата на Европскиот парламент и на Советот за известување за корпоративна одржливост исто така се подготвува од Европската комисија и ќе обезбеди дополнителни информации во нефинансиските извештаи на компаниите. Со Регулативата ЕУ 2019/2088 од актерите на финансискиот систем ќе се очекува да поседуваат значителен дел од финансиските средства во нивните активи за финансирање проекти за одржливост при распределбата на кредитниот потенцијал. Исто така финансиските институции кои се лидери на пазарот често ги обелоденуваат податоците за обем на инвестиции поврзани со екологијата и со социјалната сфера, т.н. „зелени или социјални“ обврзници, што помага да се реализираат целите на политиката на поединечните сегменти од ЕСГ (ESG)). Со предлог-текстот на директивата на Европскиот парламент и на Советот за изменување и дополнување на Директивата 2013/34/ЕУ, на Директивата 2004/109/ЕЗ, на Директивата 2006/43/ЕЗ и на Регулативата (ЕУ) бр. 537/2014, европските авторитети ќе бараат задолжително нефинансиско обелоденување наменето за компании со повеќе од 250 вработени. Конечно, компаниите кои не ги исполнуваат барањата за ЕСГ (ESG) нема да имаат пристап до финансискиот систем, а тоа ќе се одрази преку значително негативно влијание врз континуитетот на бизнисот на овие компании.
Ние и ЕСГ (ESG)
Во нашава држава компаниите ги финансираат своите деловни активности доминантно преку комерцијални кредити одобрени од страна на кредитните институции, односно банките. Од тие причини, наведениот механизам за остварување на целите и на стандардите од ЕСГ (ESG) преку финансиските посредници може да се реализира ефикасно преку изработка на соодветна регулатива од страна на Народната банка. Придобивките за подобри услови за финансирање преку воведување на ЕСГ (ESG)-стандардите во деловното работење на банките ќе претставува мотив за трансформација на целокупната економија кон одржлив развој, но и кон зголемена конкурентност. Меѓутоа, без претходна промоција и зголемување на свесноста кај сите општествени учесници ова ќе биде сфатено во негативен контекст во смисла на наметнување на дополнителни трошоци за финансиски оптоварените компании кои сè потешко се снаоѓаат бидејќи се соочуваат со големи предизвици при одржување на деловната активност. Она што треба да се објасни е дека оној кој нема да се прилагоди кон новиот концепт за одржливост ќе го изгуби чекорот со конкуренцијата. Истово ова се однесува и за државава.
1 Boffo, R., and R. Patalano (2020), “ESG Investing: Practices, Progress and Challenges”, OECD Paris.
2 Zhou, X., Caldecott, B., Harnett, E. and Schumacher, K. (2020). The Effect of Firm Level ESG Practice on Macroeconomic Performance, Oxford University - Sustainable Finance Program, Working Paper No. 20-03.
3 Devalle, A., Fiandrino, S., & Cantino, V. (2017) The Linkage between ESG Performance and Credit Ratings: A Firm-Level Perspective Analysis. International Journal of Business and Management; Vol. 12, No. 9; 2017.
4 Li, Y., Gong, M., Zhang, X. et al. (1 more author) (2018) The impact of environmental, social, and governance disclosure on firm value: The role of CEO power. The British Accounting Review, 50 (1). pp. 60-75. ISSN 0890-8389.
5 Pei-ji Yua, E., Van Luub, B., and Huirong Chenc, C. (2020). Greenwashing in environmental, social and governance disclosures. Research in International Business and Finance 52 (2020) 101192.