Економија

ЦАРИНИТЕ НА ПРЕТСЕДАТЕЛОТ ТРАМП НИЗ ПРИЗМАТА НА КРИВАТА НА ПРИНОС НА АМЕРИКАНСКИОТ ПАЗАР НА ОБВРЗНИЦИ

Економија и бизнис | печатено издание | 01 мај 2025г.

• Сподели:

Првичниот макроекономски ефект на царините на претседателот Трамп врз економијата на САД е појавата на ризикот од стагфлација на економскиот хоризонт. Стагнацијата би дошла како резултат на зголемени трошоци на бизнисите (поради поскапените увозни инпути или поради недоволна понуда на супститути од домашни извори), односно, генерално, поради неизвесноста предизвикана од фундаменталната деконструкција на меѓународниот трговски систем. Инфлацијата би дошла како резултат на вградувањето на царините како индиректен данок во продажните цени.
Во современите макрофинансии, една алатка за анализа и за предвидување на економскиот (бизнис) циклус и инфлацијата и нивната меѓусебна поврзаност претставува т.н. крива на приносот (yield curve). Кривата на принос е графикон кој ја претставува рочната структура на пазарните приноси на пазарот на државни обврзници. Вообичена ситуација е кривата на принос да е растечка крива, што значи дека обврзниците со подолги рокови на достасување имаат повисоки стапки на принос (yields).
Но, во ретки и исклучителни макроекономски ситуации може да дојде до инверзија на кривата на принос – тоа значи обврзниците со пократки рокови на достасување да носат повисоки приноси од обврзниците со подолги рокови. За професионалните финансиски аналитичари, инвертирањето на кривата на принос може да биде еден од сигналите дека економијата на краток до среден рок може да западне во рецесија.
Кривата на приносот на државните хартии од вредност на САД е структура составена од три сегменти: краткорочен, среднорочен и долгорочен сегмент. Краткорочниот сегмент е поврзан со позицијата на монетарната политика бидејќи приносите на краткорочните државни хартии од вредност се под доминантно влијание на референтните стапки на централната банка. Среднорочниот сегмент е поврзан со фазата на деловниот циклус и со очекувањата за економскиот раст на среден рок. Кога нивото на економска активност опаѓа, каматно-сензитивната побарувачка опаѓа, па среднорочните каматни стапки и приноси опаѓаат така што може да дојде до инверзија кај среднорочниот сегмент на кривата на приносот. Долгорочниот сегмент е поврзан со очекувањата за инфлацијата на долг рок. Ако во економијата дејствуваат фактори кои генерираат долгорочно притисок за пораст на цените, очекувањата на инвеститорите за инфлацијата на долг рок се ревидираат нагоре и долгорочните приноси растат.
Во контекст на ваквата интерпретација на кривата на приносот може да се разгледуваат и промените во кривата на принос на американските државни хартии од вредност во деновите кога се случуваа објавите за воведувањето на царините. Овде се презентирани три графикони кои ја покажуваат формата на американската крива на приносот на три датуми важни за „царинската драма“.

• Првиот графикон е за Денот на претседателските избори (5.11.2025 г.): кривата на приноси покажува општа, но блага инверзија, повеќе изразена кај среднорочните приноси, но и долгорочните приноси се нешто пониски од краткорочните. Тоа би можело да значи дека постојат одредени очекувања за успорување на економскиот раст на среден рок, додека инфлацијата на долг рок се очекува да е малку пониска од тековната инфлација.
• На Денот на ослободувањето (2.4.2025 г.) и првата објава на царините, кривата на приносот кај среднорочниот сегмент покажува нешто зголемена инверзија во однос на 5.11.2024 г.; но, ја нема инверзијата кај долгорочниот сегмент бидејќи долгорочните приноси се нешто малку над краткорочните. Тоа би можело да значи дека, споредено со денот на изборите, има одреден пораст на ризикот од рецесија, додека инфлациските очекувања покажуваат структурна промена во смисла дека долгорочната очекувана инфлација е нешто над краткорочната.
• На Денот на турбуленцијата на пазарот на обврзници (8.4.2025 г.), кој се случи после три објави за царините (на 2.4., на 3.4. и на 5.4.2025 г.) , а ден пред првата објава за пауза на царините (9 април 2025 г.), се случува изразена инверзија кај среднорочниот сегмент, додека кај долгорочниот доаѓа до дополнителен раст на долгорочните приноси кои се забележително над среднорочните, но и над краткорочните. Всушност, ова е таа турбуленција на пазарот на обврзници која најверојатно влијаела на претседателот Трамп веќе следниот ден (9.4.2025 г.) да објави паузирање на ефектуирањето на зголемените царини.
На следниот графикон 4 дадени се распоните (спредовите) меѓу просечните среднорочни и краткорочни приноси, како и меѓу просечните долгорочни и краткорочни приноси на пазарот на американски државни хартии од вредност1. Опфатен е периодот кој ги опфаќа сите објави во врска со царините во првите 20 дена на месец април 2025 г. (од 2.4. до 22.4.2025 г., вклучително и објавата на царини за Кина од 145 %). Графикот покажува постојано негативен распон (односно инверзија) кај среднорочниот сегмент на кривата на приносот, кој на 3 април достигнува -51 базичен поен. Од друга страна, на долгорочниот сегмент на кривата на приносот има постојано позитивен распон, кој на 21 април достигнува +49 базични поени. Постојаната инверзија кај среднорочниот сегмент укажува на опстојувачки очекувања за забавување на динамиката на економската активност, што беше на некој начин и потврдено, на пример, со априлската проекција на ММФ во која се предвидува стапка на раст на САД од 1,8 %, што е значајна надолна корекција во однос на јануарската проекција од 2,7 %. Од друга страна, постојано позитивниот распон кај долгорочниот сегмент упатува на опстојувачки очекувања за зголемување на инфлациските притисоци на подолг рок, што е во согласност и со проекциите за инфлацијата во САД од 3 % за 2025 г., што е некој вид запирање на трендот на намалување на високата инфлација во периодот 2022 − 2023 г. и движење кон целната стапка од 2 % (што се случуваше во 2024 г.). Врз проширување на долгорочните распони имаат влијание и промените кај странската побарувачка за американски државни обврзници поврзана со неизвесноста за евентуалната депрецијација на доларот која би влијаела врз довербата кон доларски деноминирани финансиски средства како „засолниште за сигурност“ (safe haven) во услови на глобални турбуленции.

Распоните кај среднорочниот и долгорочниот сегмент на кривата на приносот на САД покажуваат опстојувачка инверзија кај среднорочниот сегмент и опстојувачки позитивен наклон на кривата кај долгорочниот сегмент. Ваквите пазарни сигнали ја прават позицијата на американската централна банка мошне деликатна – инверзијата кај среднорочниот сегмент би сугерирала политика во насока кон кратење на референтната стапка како антирецесиска мерка, додека растечкиот тренд на распонот кај долгорочниот сегмент би сугерирал политика во насока кон покачување на каматната стапка како антиинфлациска мерка. Можеби оттаму произлегува и воздржаната реакција на Федералните резерви во деновите кога се случуваат објавите на царините. Впрочем, силната неизвесност креирана од царинската политика на администрацијата на претседателот Трамп ја става американската централна банка во комплексна ситуација кога таа мора постојано, дури и на дневна основа, да го преиспитува редоследот на приоритетите на својата политика поврзани со нејзиниот двоен мандат: да обезбедува ценовна стабилност и да обезбедува услови за полна вработеност. Впрочем, ризикот од стагфлација е нешто што е најделикатна и најнепосакувана ситуација за која било централна банка.